Socijalistička partija Srbije osnovana je 16-18. jula 1990. godine. Na Osnivačkom kongresu usvojene su programske osnove i Statut kojim je SPS legitimisana kao savremena partija leve orijentacije. Na Osnivačkom kongresu su izabrani Slobodan Milošević za predsednika Partije, Glavni odbor, Statutarna i Nadzorna komisija.
Najviši organ Socijalističke partije Srbije je Kongres i, po pravilu, održava se svake četvrte godine.
Od osnivanja do danas održano još sedam kongresa – Drugi 23.-24. oktobra 1992. godine, Treći 2.-3. mart 1996. godine, Četvrti 17. februara 2000. godine, Peti vanredni 25. novembra 2000. godine, Šesti 18. januara 2003. godine i Sedmi 03.decembra 2006. godine.
Socijalistička partija Srbije je profilisana kao moderna, državotvorna partija levice čije programske osnove su socijalna pravda i demokratski socijalizam.
SPS je opredeljena za tržišnu ekonomiju i socijalnu pravdu, privatizaciju privrede, demokratizaciju društva i integraciju naše zemlje u Evropsku uniju.
SPS se bori za jedinstvenu, stabilnu i demokratsku Srbiju, koja uspeva da izrazi i ostvari osnovne nacionalne i državne interese, obezbeđuje slobodu za sve građane, garantuje ljudska i manjinska prava svim nacionalnim zajednicama koje u Srbiji žive po najvišim evropskim standardima.
SPS želi da stvori moderno demokratsko i pravedno društvo, sa otvorenim perspektivama za jedan novi i bolji poredak:
– demokratsku državu kao garanta mira i razvoja ljudskih i građanskih prava i sloboda – politička, socijalno-ekonomska i kulturna;
– društvo socijalne pravde koje će izaći iz siromaštva, obezbediti uravnotežen materijalni položaj i mogućnost razvoja i boljeg života svakom pojedincu;
– društvo koje garantuje prava ljudi na rad, zdravstvenu zaštitu, obrazovanje i socijalnu zaštitu svima onima kojima je potrebna;
– društvo u kome će svako da živi od rezultata svoga rada i u kome je socijalna sigurnost stabilna;
– društvo u kome građani mogu ravnopravno da donose i ostvaruju svoje odluke – u kome se garantuju jednaki uslovi za život građana bez obzira na njihov socijalni i materijalni status i poreklo;
– državu koja razvija dobrosusedske odnose na principima ravnopravnosti, nemešanja, uzajamnog uvažavanja i nepromenljivosti međunarodno priznatih granica;
– državu koja će, poštujući svoje nacionalne i državne interese i čuvajući svoj identitet, biti ravnopravni učesnik regionalnih i evropskih integracija voljom građana.
Borba za Kosovo i Metohiju u okviru Srbije ostaje vrhunsko nacionalno i državno pitawe. SPS je za miroqubivo političko rešewe u obliku autonomije, a protiv rešewa koja ugrožavaju suverenitet i teritorijalni integritet Srbije , a koja su suprotna Rezoluciji SB 1244.
SPS je protiv autonomaško-separatističkih snaga koje od Vojvodine hoće da naprave državu. SPS je za jedinstvenu Srbiju sa dve autonomne pokrajine i za njihovu punu afirmaciju, a protiv je cepanja i federalizacije Srbije.
Socijalistička partija Srbije danas ima oko 200 hiljada članova, organizacije u autonomnim pokrajinama Vojvodini i Kosovu i Metohiji, opštinske organizacije u svim opštinama u Republici, i oko 5 hiljada mesnih organizacija, odnosno organizaciju u skoro svim mesnim zajednicama. SPS ima organizacije i u brojnim državama u Evropi, koje deluju u skladu sa zakonodavstvima svake od zemalja u kojoj su osnovane.
U članstvu SPS su pripadnici svih nacionalnih manjina.